Başlarken

Bu hafta yine günlük hayatta birçok yerde duyulup karşılaşılan kavramları inceliyoruz. Bunlar;

Arz, talep ve piyasa
Beşeri sermaye
Risk ve getiri
Korelasyon ve nedensellik
Balonlaşma

Arz kabaca üretilip piyasaya getirilen ürünleri, talep ise tüketicilerin piyasada ürün satın almak üzere hazır bulunuşunu ifade ediyor. Ancak her üretme arzusunu arz ya da her tüketme arzusunu talep olarak nitelemiyoruz. Bunun yerine üretilmesi eldeki kaynaklarla mümkün olan ve istenilen fiyatın verilmesi karşılığında üretimi gerçekleştirilebilecek olan miktarları arz olarak değerlendiriyoruz. Keza satın alma gücüyle desteklenmeyen satın alma istekleri de ekonomistler tarafından talep olarak ele alınmıyor.

Beşeri sermaye, hemen her gün duyulabilen ve önemine ilişkin muhtemelen çok söz duymuş olduğunuz bir kavram. Beşeri sermaye, temelde eğitim, öğretim, deneyim, yaparak öğrenme, nasıl olduğunu öğrenme (know-how) gibi kavramlarla ilişkili olarak ortaya çıkan ve bu kavramlarla doğru orantılı ilişki içerisinde olan bir kavram. Toplumlar, tıpkı fiziksel sermaye biriktirebildiği gibi beşeri sermaye de biriktirebiliyorlar. Beşeri sermayedeki artışlar, daha katma değerli üretimi ve dolayısıyla daha yüksek refah düzeyine erişmeyi mümkün hale getiriyor.

Risk ve getiri kavramları özellikle finansal piyasalarda sıkça karşılaşılmakla birlikte aslında hayatın her alanına genellenebilecek kavramlar. Ekonomik açıdan ise risk bir getiri beklentisinin gerçekleşmeme olasılığını ifade ediyor. Bu yüzden özellikle finansal piyasalarda riski arttığı düşünülen varlıklar hızla elden çıkarılıyor.

Korelasyon ve nedensellik ise iktisatçı olsun ya da olmasın herkesin ayırt edebilmesi gereken olgular. Korelasyon, iki değişken arasındaki benzer yönlü ilişkilerin derecesini gösteren bir kavram. Öte yandan nedensellik, iki değişkenden birinin diğerine ya da her ikisinin birbirine neden olduğunu ifade ediyor. İki değişken arasında yüksek korelasyon görülmesi, o değişkenler arasında nedensellik olduğu anlamına gelmiyor. Mesela ABD'de kişi başına mozarella peyniri tüketimi ile inşaat mühendisliği doktorası alanların sayıları arasında %95,86 korelasyon var!

Son olarak balonlaşma kavramı da günümüzün popüler ekonomi kavramlarından. "Bazı piyasalarda balonlaşma olduğu", "balonun patlama riski" gibi ifadeleri herhalde herkes duymuştur. Balonlar, ekonomik anlamda bir piyasadaki ürünün aşırı değerlenmiş olduğunu ifade ediyor. Örneğin elma piyasasında balon varsa elmanın aşırı değerlendiğini ve balon patladığında elma fiyatlarının dip yapacağını tahmin ediyoruz.

Etkinlik 1

Aşağıda haftanın konularına ilişkin video kayıtları yer alıyor. Bu kayıtları izledikten sonra "Yanıtla" butonunu kullanarak varsa sorularınız ile görüş ve eleştirilerinizi paylaşabilirsiniz.

Arz, talep ve piyasa

Beşeri sermaye

Risk ve getiri

Korelasyon ve nedensellik

Balonlaşma

Etkinlik 2

Aşağıdaki soruyu cevaplamayı deneyin.

Bir ürüne ilişkin bir arzın ve bir talebin var olmasına rağmen alışverişin gerçekleşmemesi mümkün olabilir mi? Nasıl?
Aşağıdaki web sayfasını ziyaret ediniz. Bu sayfada aralarında çok yüksek korelasyon, yani birlikte hareket etme görülen fakat aslında hiçbir şekilde birbirini etkileyemeyecek değişkenler ile aralarındaki korelasyon dereceleri yer alıyor. En ilginç bulduğunuz 2 tanesini inceleyiniz.

Dilerseniz sayfayı arama motorlarının çeviri özelliklerinden yararlanarak Türkçe görüntüleyebilirsiniz.

https://www.tylervigen.com/spurious-correlations