Başlarken

Hemen hemen herkesin mutlaka bir şekilde duymuş olduğu bazı ekonomiye ilişkin kavramlar vardır. İşte bu hafta bu kavramlardan bir kısmını daha inceliyoruz. Bu kavramlar;

GSYİH-GSMH
Ekonomik büyüme ve ekonomik gelişme
Reel-nominal ayrımı
Enflasyon, dezenflasyon, deflasyon, resesyon
Asgari ücret

Gayrisafi yurtiçi hasıla bir yılda ülke içerisinde üretilen nihai ürünlerin brüt parasal değerini ifade ediyor. Gayrisafi milli hasıla ise bir ülkenin sınırları içerisindeki üretimin yanında net dış alem faktör gelirlerini de içerisinde barındırıyor. Ekonomik büyümeyi bu kavramlar üzerinden ölçüyoruz. Ancak büyük ölçüde toplulaştırılmış değerler olduklarından bir ekonomiyi yorumlamak açısından çok da iyi birer ekonomik gösterge olduklarını söylemek mümkün değil.

Ekonomik büyüme çoğunlukla gayrisafi yurtiçi hasıladaki artışı ifade etmek için kullanılıyor. Ekonomik büyüme bir ekonomide üretilen tüm ürünlerin toplam miktarının ne kadar arttığını gösterse de örneğin kişi başına gelir düzeyinin nasıl değiştiğini, gelir dağılımının nasıl olduğunu ve toplumdaki refah düzeyini tasvir edemiyor. Ekonomik gelişme ise ekonomik büyümenin yanında niteliksel değişimleri de barındıran çok daha kapsamlı bir kavram ve biz ekonomistlerin arzuladığı yalnızca ekonomik büyümenin değil; ekonomik gelişmenin de sağlanması.

Ekonomide reel ve nominal kavramları çok önemli. Fiyat artışlarının etkisinden arındırılmamış kavramları nominal sıfatıyla ifade ediyoruz. Fiyat artışlarının etkilerinden arındırılmış olan kavramları ise reel sıfatıyla birlikte kullanıyoruz. Örneğin enflasyon oranına göre düzeltilmemiş faiz oranını nominal faiz oranı; enflasyondan arındırılmış faiz oranını ise reel faiz oranı olarak adlandırıyoruz.

Enflasyon, kabaca bir ekonomide fiyatlar genel düzeyinde görülen artışlar şeklinde tanımlanıyor. Enflasyon oranı hesaplanırken her üründeki fiyat artışları yerine yalnızca önceden belirlenmiş bir örnek ürün sepeti -ki biz buna enflasyon sepeti diyoruz- içerisindeki ürünlere ilişkin fiyat artışları dikkate alınıyor. Enflasyon oranının düşürülmesi ve fiyat artışlarının yavaşlatılması dezenflasyon olarak adlandırılıyor ve bazen karşılaştığımız yanlış algının aksine dezenflasyon görülmesi fiyatların düştüğü değil; fiyatların daha yavaş arttığı anlamına geliyor. Fiyatlar genel düzeyindeki düşüşleri deflasyon kavramı ifade ediyor, yani enflasyonun birebir tersi bir durumu teşkil ediyor. Resesyon ve depresyon kavramları ise ekonomilerdeki daralmaları ifade etmek için kullanılıyor.

Son olarak asgari ücret, bir ekonomide resmi kayıtlar kapsamında tam zamanlı olarak çalışan kişilere ödenebilecek minimum ücret düzeyini ifade ediyor. Bu düzeyin altında bir ücretin ödenmesi yasa dışı bir uygulama oluyor. Asgari ücretin aşırı artırılması orta ve uzun vadede işsizliğin artmasına yol açıyor ve ekonomik dengeleri hızla bozuyor. Öte yandan asgari ücreti ortadan kaldırmak ya da düşürmeye çalışmak da kabul edilemez sosyal problemler doğuruyor.

Video kayıtlarında bu kavramların yalnızca tanımlarını ve anlamlarını değil; aynı zamanda aralarındaki temel farkları da anlayabileceksiniz. Zira bu kavramlar gündelik hayatta sıkça karıştırıldığını ya da yanlış anlaşıldığını gördüğümüz kavramlar arasında yer alıyor.

Etkinlik 1

Aşağıda haftanın konularına ilişkin video kayıtları yer alıyor. Bu kayıtları izledikten sonra "Yanıtla" butonunu kullanarak varsa sorularınız ile görüş ve eleştirilerinizi paylaşabilirsiniz.

GSYİH-GSMH

Ekonomik büyüme ve ekonomik gelişme

Reel-nominal ayrımı

Enflasyon, dezenflasyon, deflasyon, resesyon

Asgari ücreti artırmak zararlı olabilir mi?

Etkinlik 2

Aşağıdaki soruları cevaplamayı deneyin.

Bir ülkede dezenflasyon görülmesi fiyatlar genel düzeyini düşeceği anlamına mı gelir?
Bir ülkede bazı lüks ürünlerin fiyatına yüksek ek vergiler getirilmesi enflasyon oranının yükseleceği anlamına gelir mi?
Ekonomik büyüme olmadan ekonomik gelişme olabilir mi? Tersine, ekonomik kalkınma olmadan ekonomik büyüme sağlanabilir mi?