Modül 5: Ödemeler Dengesi ve Cari İşlemler Dengesi, Döviz Kuru, Serbest Ticaret

Başlarken

Bu hafta dış ticaret bakımından çok önemli kavramları inceliyoruz. Bu kavramlar;

• Ödemeler dengesi ve cari işlemler dengesi
• Döviz kuru
• Serbest ticaret

Ödemeler ve cari işlemler dengeleri bir ekonominin dış ilişkileri bağlamında mal-hizmet alım-satımı ve sermaye akımları sonrasında dış alem bakımından net durumunu izlememize yardımcı oluyor. Bu verileri takip ederek dış ticarette ve cari işlemler hesabında açık ya da fazla verildiğini kayıt altına alıyor, şayet açık verilmişse nasıl telafi edilmesi gerektiğini; fazla verilmişse de nasıl kompanse edilebileceğini belirlemeye yönelik politikalar izliyoruz.

Dış ticaretin seyrini önemli ölçüde belirleyen bir kavram ise döviz kuru. Döviz kuru temelde yabancı bir para biriminden bir miktar alabilmek için yerli paranın ne kadarından vazgeçmemiz gerekeceğini belirtiyor. Pek çok değişken için söz konusu olduğu üzere döviz kurunun da her ekonominin dinamikleri bağlamında, yine her ekonomi için farklı olan bir optimal noktası var. Döviz kurundaki ciddi sıçramalar hangi yönde olursa olsun sarsıcı etkiler yapabiliyor. Örneğin yabancı paraların çok değerlenmesi yurt dışından alınması gerekli ürünler için ödenmesi gereken bedeli de artırıyor ve refah seviyesinde düşüşe yol açıyor. Öte yandan yabancı paralara karşı yerli paranın çok fazla değer kazanması refah seviyesini hızla yükseltirken ithalatı ucuzlaştırması nedeniyle dış ticaret açığını hızla büyütüyor.

Serbest ticaret kavramı ise günümüzün popüler ve sıkça tartışılan kavramlarından. Serbest ticaretin gelişmekte olan ülkeler açısından zararlı olabileceğine yönelik tezler literatürde mevcut. Günümüzde gelişmiş ülkeler dünya ekonomisindeki egemenliklerini koruyabilmek için benzer savları ortaya atıyorlar. Buna karşın pek çok bilimsel çalışma ve uzman serbest ticaretin dünya ekonomisinin temel taşı olduğunu ve ticarette serbestinin sonlanmasıyla refah kaybının az ya da çok bütün ülkelerde hissedileceği görüşündeler. 

Etkinlik 1

Aşağıda haftanın konularına ilişkin video kayıtları yer alıyor. Bu kayıtları izleyiniz.

• Ödemeler dengesi ve cari işlemler dengesi

• Döviz kuru

• Serbest ticaret

Etkinlik 2

Aşağıdaki soruyu cevaplamayı deneyin.

1. Bütün ülkelerin korumacı dış ticaret politikaları uygulaması halinde ortaya çıkacak yararlar ve zararlar nelerdir? Hangisi daha büyüktür?
2. Bir ülkede yabancı paraların yerli para karşısındaki değerinin artması o ülkedeki ihracatçı firmalar açısından avantaj; yurt dışından ürünü satın alanlar (bir ürünü ithal edenler) için ise dezavantajdır. Bu durumu birer örnekle açıklayınız.